De Zee, het Strand, de Haven

---

Periode: 29 mei 2004 - 31 maart 2005
Locatie: diverse locaties rondom de Scheveningse haven

De Noordzee is vol verhalen. Niet alleen oude geschiedenissen van zeeslagen, stoere vissers, kapers en jutters. De Noordzee vertelt ook hedendaagse verhalen. Samen voeden ze het denkbeeld van een ‘Noordzeecultuur'. Is dat een vitale kracht voor de toekomst van Den Haag? Stroom Den Haag organiseerde in 2004 'De Zee, het Strand, de Haven'. Een manifestatie op het grensvlak van kunst en wetenschap, waarin de zee als openbare ruimte wordt verkend. Die zoektocht - inderdaad, het is een reis - begon bij de hotspots van Den Haag, Scheveningen en omstreken: een zeeweg, een vissersplaats, een boulevard, een pier, bunkers. Ze vertellen Haagse verhalen, maar zijn alle verstrengeld in een wereldverhaal. De Haagse zee is Noordzee, en daarmee wereldzee.

In het kader van 'De Zee, Het Stand en de Haven' werden diverse activiteiten georganiseerd. Naast - projecten van beeldend kunstenaars waaronder Krijn Giezen, Annelies Dijkman, Denis Oudendijk, Jan Körbes, Esther Polak, e.a.  vonden workshops en een symposium plaats over Mobiele Stedenbouw onder de titel ‘In de Tussentijd'. Ook werd er gewerkt aan de 'Enseaclopaedia', bestaand uit een alfabetisch geordende woordenschat van 'Noordzeecultuur' (alleen online gepubliceerd).

In het kader van deze manifestatie:

Excursies
Sea Travel III - Reis van ramp en redding - 11 september 2004
De laatste Stroom Sea Travel in de serie moest een memorabele boottocht worden over een dreigende Noordzee, een zee die zich soms ontpopt als rampgebied. Menig schip vond voor de Hollandse kust zijn Waterloo en nog steeds varen elke dag reddingsboten en bergingsschepen uit. Ook was dit kustgedeelte het toneel van stormvloedrampen; de jaartallen 1421 en 1953 staan in het geheugen gegrift. Deze Sea Travel zou een daglang varen bieden op zout, zoet en virtueel water in en om Den Haag en worden afgesloten met een ‘eerlijke visdis'.

Sea Travel II - Landhoofd Zee - 3 juli 2004
de Haagse kunstenaar en architect Jan Körbes een expeditie samen door de 100-jarige haven van Scheveningen. Landhoofd C in de Voorhaven van Scheveningen staat symbool voor de grote veranderingen van deze haven. Startpunt was Kantine Visafslag waarvandaan men per schip naar de Hellingweg werd vervoerd, tijdelijk ‘Landhoofd Zee' genaamd. Deze doodlopende weg gaf een panoramisch beeld van heden, verleden en toekomst van de Scheveningen Haven. Bewoners en gebruikers vertelden over deze bijzondere plek tussen stad en zee. Men maakte kennis met een drijvend hotel, het internationale gezelschap van vrachtwagenchauffeurs, de handel in antieke bouwmaterialen, het veganistisch kraak-café, de loods met ateliers, de surfplankenuitvinder en het architectenbureau.

Overige programmaonderdelen op 3 juli 2004 in en rond Scheveningen Haven:
-‘Architectuur in de Haven', presentatie bij architectenbureau Geurst en Schulze,  Kranenburgweg 136, Scheveningen
- doorlopende voorstelling van verschillende films over de haven in Kantine Visafslag
- rondleiding door architect Sjoerd Schamhart door het door hem ontworpen gebouw van de Visafslag
- workshop ‘veldwerk voor de ‘enSEAclopaedia' door Jan de Graaf en Bart Bomas, over de voorbereidingen rond dit boek met 1001 verhalen over de zee
- workshop perspectief schilderen door kunstenaar Anneloes Groot, waarin zij inzichtelijk maakt dat door de nieuwe bouwplannen, de horizon uit de haven verdwijnt. Zij gaf tevens een rondleiding over de Hellingweg.

Sea Travel I - Vruchten van de Zee - 29 mei 2004
De eerste Stroom Sea Travel tijdens ‘De week van de zee' betekende de start van het zeeproject. In de Koninklijke Bibliotheek konden de travellers het originele ‘Visbooc' van Adriaen Coenen uit 1585 bekijken, toegelicht door Coenen-deskundige Florike Egmond. In het museum Panorama Mesdag vertelde Maarten de Kroon over zijn film ‘Hollands licht'. In Scheveningen Haven werd een koelcel met een temperatuur van 40 graden onder nul bij rederij Jaczon bezocht en het haring- en visbedrijf Jac. Den Dulk & Zonen B.V. In het gebouw van de Visafslag volgde een lezing van Michel Langendijk (samen met journalist Wouter Klootwijk auteur van ‘De Goede Visgids') over goede en slechte vis. De reis werd in diezelfde Visafslag, in de kantine, besloten met een grote zee-proeverij: talloze hapjes met Noordzee-ingrediënten van A tot Z, van alikruiken tot zeezout, voorbereid en klaargemaakt door Edwin van de Goor van Restaurant Seinpost en Ramon Arias de Bles van Kantine Visafslag.

Lezingen
Mobiele Stedenbouw ‘In de Tussentijd’ - 1 oktober tot 30 november 2004
Een serie workshops en een symposium in samenspraak met wooncorporatie Vestia Scheveningen.
Slagwoorden: Tussentijd, Wonen en Jongeren, de Kleine Haven.

Workshops 'In de Tussentijd' - 16 februari 2005
In december en januari namen vier architectenbureau's deel aan de workshops 'In de Tussentijd, Bouwen voor de tijdelijkheid'. De workshops waren een onderdeel van de manifestatie 'De zee, het Strand en de haven', waarbinnen in 2004 al diverse activiteiten werden georganiseerd. Aanleiding voor de workshops is het veranderlijke landschap van de kust en de haven van Scheveningen. De bij uitstek ephemere toestand van het gebied waar het een komen en gaan is van schepen en hun lading, containers, bewoners en bezoekers vindt ook zijn beslag in het ruimtegebruik in de haven. Zoals op grotere schaal in andere havens gebeurt staan terreinen en gebouwen leeg, wachtend op nieuwe invulling. Zij vormen wat je kunt noemen een pauzelandschap. In de workshops krijgen de architecten de opdracht om na te denken over de mogelijkheden van tijdelijke bouw en programmering van stedelijke functies.

Deelnemers: Duzan Doepel (ADD) en Jan Koning (Schie 2.0), Jeroen Schulze (Geurst en Schulze Architecten), Theo Kupers (N2 Architecten), Ton Venhoeven (Venhoeven CS architecten), Fred Feddes denkt mee en legt verslag, Bart Bomas (inhoudelijke begeleiding en organisatie), Jan de Graaf (supervisor)

Symposium 'In de Tussentijd' - 13 april 2005
Na een serie workshops en een tentoonstelling culmineerde het project ‘In de Tussentijd' op 13 april 2005 in een publiek debat over de culterele waarde van tijdelijk ruimtegebruik. In de workshops deden een viertal ontwerpbureau's ontwerponderzoek naar strategieën voor gebieden die in een zogenaamde 'tussentijd' verkeren. Als testcase werd Scheveningen (haven) aangewezen vanwege haar inspirerende ligging aan zee en omdat havengebieden specifiek met tussentijd kampen. Het aangekondigde vertrek van transportbedrijf Norfolkline uit Scheveningen onderstreept de actualiteit van het onderwerp.

Workshops 'In de Tussentijd' - 16 feb 2005
Een reeks workshops over het voortdurend veranderende landschap van het strand en de haven van Scheveningen. In samenhang met het project 'De Zee, het Strand en de Haven'.

Deelnemers:
Duzan Doepel (ADD) en Jan Koning (Schie 2.0), Jeroen Schulze (Geurst en Schulze Architecten), Theo Kupers (N2 Architecten), Ton Venhoeven (Venhoeven CS architecten), Fred Feddes neemt deel en doet verslag, Bart Bomas (organisatie), Jan de Graaf (begeleider).

Mobile urban planning ‘In de Tussentijd' - 1oktober - 1 november 2004
Een reeks workshops en een symposium in samenhang met het project 'De Zee, het Strand en de Haven', in samenwerking met woningcorporatie Vestia Scheveningen. Thema's: Tijdelijke Bebouwing, Wonen en Jeugd, de Kleine Haven.

Publicaties
Uitgave in het kader van het project ‘In de Tussentijd',  over tijdelijk ruimtegebruik en tevens sluitsteen van de manifestatie 'De zee, het strand en de haven'.