United We: Frank van Klingeren

Terug naar hoofdpagina United We: klik hier

'Je moet tot imperfectie durven over gaan, perfectie is niet te betalen. Een keuken is nooit goed genoeg. Geef de mensen een onafgewerkte woning. Het kale ding (...). Je moet een beroep doen op de handigheid en vindingrijkheid van de bewoners.' *1

Het is 1968, aan het woord is self-made architect
Frank van Klingeren (1919 -1999) die als geen ander de idealen van collectiviteit van de jaren zestig en zeventig in publieke gebouwen wist te vangen. Van Klingeren ageerde in het citaat tegen de voor de eeuwigheid gebouwde standaardkastjes in de door de overheid gesubsidieerde woningen. Hij geloofde heilig in zelfwerkzaamheid, wat voor hem echt iets heel anders was dan participatie of inspraak, die hij maar niets vond: ‘via inspraak was er geen Meerpaal gekomen'.*2

De Meerpaal is Van Klingerens beroemste gebouw. Tot over de grens sprak men destijds over ‘het ding' van Dronten dat in 1967 geopend werd. Het was een voor die tijd (en ook nu nog) revolutionair gebouw. Een plein met een dak erop en glazen wanden, waar allerlei activiteiten naast elkaar konden plaatsvinden: theater naast een kegelbaan, een bar naast de markt en volleyballen naast tentoonstellingsbezoek. De onvermijdelijke hinder die dat opleverde was precies waar Van Klingeren op uit was. Zijn grootste zorg was de teloorgang van het publieke domein als de ruimte voor ontmoeting en communicatie omdat iedereen zich terugtrok (‘klonterde') op zijn eigen vierkante meter. Die zorg werd meteen ook zijn belangrijkste drijfveer: uit al zijn projecten spreekt de aandacht voor het gemeenschappelijke.

Al heeft Van Klingeren nooit een woningbouwproject gerealiseerd, spreekt zijn visie op wonen ook uit de jeugdherbergen die hij bouwde, waaronder die van Ockenburgh bij Kijkduin (1973). Deze tijdelijke, alternatieve en nomadische vorm van wonen waarbij sociale interactie
belangrijker was dan een eigen kamer, was voor Van Klingeren het model voor de vernieuwing van woningbouw. Voor Ockenburgh bedacht hij misschien wel de mooiste vorm van United We: een conversatiebevorderend stapelbed. Niet voor niets staat dat stapelbed centraal opgesteld in de tentoonstellingsruimte. Het is een remake gebaseerd op een foto en een tekening.

De jeugdherberg moest worden afgebroken om plaats te maken voor een nieuwbouwproject. Dankzij het Comité tot Behoud Van Klingerenvleugel is het gebouw op zo'n manier gedemonteerd dat het elders weer opgebouwd kon worden. Studio Léon Thier en HVE Architecten maakten daar een prachtig plan voor, maar voorlopig ligt het gebouw volledig gedemonteerd en genummerd (wat op zichzelf ook al een wonder is) opgeslagen te wachten op geld en wilskracht om het weer op te bouwen.

In de tentoonstelling zijn, naast het stapelbed, bouwelementen te zien, foto's, tekeningen en films waaronder het filmische verslag van de afbraak van de Van Klingerenvleugel door Denis Guzzo. Tijdens United We Live (5 juni 2013) besteden we aandacht aan het gedachtengoed van Van Klingeren en het hergebruik van drie van zijn gebouwen.

In de tentoonstelling wordt o.a. het tv-programma Signalement: F. van Klingeren vertoond (VARA, 1967).

Noten:
*1. Marina van den Bergen en Piet Vollaard, Hinder en ontklontering. Achitectuur en maatschappij in het werk van Frank van Klingeren (Rotterdam, 2003) p. 119.
*2. Van den Bergen en Vollaard, Idem, p.18-19.